Tradycje wielkanocne na Cyprze

Wielkanoc jest najważniejszym świętem w kościele prawosławnym. Ustanawiane jest zgodnie z cyklem księżyca, co oznacza, że zawsze jest obchodzone w pierwszą niedzielę po pełni księżyca z równonocą wiosenna. Aby uczcić Wielkanoc Cypryjczycy przywiazują dużą wagę do tego, aby wszystko wyglądało czysto i jak nowe, tak więc sprzątają a nawet malują lub odświeżają zazwyczaj na biało swoje domy. Zakładają obowiązkowo nowe ubrania a w szczególności nowe buty.
Wielki Tydzień na Cyprze upływa pod znakiem uczęszczania do kościoła oraz pieczenia, gotowania tradycyjnych wielkanocnych potraw.
W nadmorskich miejscowościach przygotowania do Niedzieli Palmowej trwają już od poprzedniego piątku.
W kawiarniach siedzą rybacy i plotą skomplikowane “vaynes” czyli ozdobne kwieciste stroiki z liści palmowych, które po zakończeniu przypominają małe gniazda jaskółek siedzących na kiju. Rybacy następnie je sprzedają a małe dzieci wypełniją kwiatami i zabierają do kościoła w Niedzielę Palmową, gdzie uczestniczą w procesji upamiętniającej wejście Chrystusa do Jerozolimy (podążając za ikoną Chrystusa wokół kościoła). Starsi chłopcy mają za zadanie trzymać duże liście palmowe.
Inną tradycją jest tworzenie przypominających poduszki worków wypełnionych liśćmi oliwnymi, które są również zabierane do kościoła. Następnie worki te są trzymane przez czterdzieści dni, po czym mogą one być wykorzystywane do kadzenia.
Przez Wielki Tydzień nabożeństwa odbywają się rano, po południu i wieczorem.
W Wielki Czwartek większość kobiet zajęta jest przygotowywaniem wielkanocnego wypieku, jakim jest “flaounes”. Jest to rodzaj ciasta serowego spotykany tylko na Cyprze, przyrządzany z kruchego ciasta z serem, jajkiem i dodatkiem mięty, formowany w trójkątne i kwadratowe kształty.

Tradycyjne wielkanocne ciasto – flauna (by biakovides)

Natomiast inne tradycyjne wielkanocne ciasta to: “koulouria”, które wypiekane są z dodakiem mleka, przypraw i z odrobiną cukru. Z kolei “Tyropittes” są to chlebki z dodatkiem małych kawałków sera i zawijane z ziarnami sezamu.
Podobnie, jak w Polsce jaja są barwione, ale zgodnie z cypryjską tradycją na czerwono z namalowanym korzeniem o nazwie “rizari”.
Jajka są również barwione na żółto a do tego celu używane są żółte kwiaty margaretki, które pięknie kwitną w kwietniu. Oczywiście można zakupić także tradycyjne barwniki do pisanek w sklepach.
Wielki Piątek Cypryjczycy świętują poprzez zanoszenie kwiatów do kościoła, tak aby młode dziewczęta mogły ozdobić “Epitafios” czyli Święty Grób.
W porze lunchu spożywane jest tradycyjne “Faki Xidati” – czyli zupa z vinegret i soczewicy. Zupa ta zawiera ocet, ponieważ według wierzeń, kiedy w przeszłości Chrystus poprosił o wodę w drodze do Calgary dano mu zamiast niej ocet.
Od wczesnego popołudnia można zaobserwować zatłoczone ulice samochodami oraz pieszymi,którzy przemieszczają się od kościoła do kościoła, aby oddać ostatni hołd Chrystusowi oraz porównanć wystrój własnej parafii (w szczególności “Epitafios”) z innymi kościołami.
W międzyczasie wzdłuż głównych ulic przechodzi uroczysta procesja “Epitafios” a wieczorem ozdobiona zostanie kolorowymi światłami.

Procesja rozpoczyna się po nabożeństwie wieczornym, podczas której pierwsi idą kapłani, później harcerze lub młodzi mężczyźni niosący lektę Chrystusa (czyli tzw. Epitafium) a następnie chór śpiewający hymny. Całe zgromadzenie wiernych podąża za nimi a dzieci oświetlają drogę. Podczas całej procesji, która idzie wokół parafii i kończy się ponownie w kościele, błyskają fajerwerki z balkonów.
Wielka Sobota przebiega dosyć spokojnie, choć w porze lunchu odbywa się kazanie, podczas którego wierni uderzają w drzwi kościelne i potrząsają świecznikami, kiedy zostanie ogłoszona wiadomość, że Chrystusa nie ma już w grobie.

Prawdziwe kazania o zmartwychwstaniu odbywa się około północy. Każdy idzie do kościoła ze świecą, aby wysłuchać kazania, które odbywa się przy akompaniamencie petard. Na dziedzińcu kościoła można zobaczeć wielkie ognisko.
Gdy kapłan głosi, że “Chrystus zmartwychwstał”, wszystkie świece są zapalone i każdy wierny wita innych słowami “Christos anesti”, co oznacza “Chrystus zmartwychwstał”, na co inni odpowiadają “Alithos anesti” – “Rzeczywiście zmartwychwstał”.

W niedzielę rano większość osób, które nie przyjęły Komuni Świętej podczas Wielkiego Tygodnia mogą to zrobić teraz. Następnie idą do domu, aby rozłupać barwione na czerwono jaja oraz zjeść flaounes, ponieważ właśnie zakończył się post.
Dzieci bawią się w tradycyjną wielkanocną zabawę szukając pisanek: jeśli ktoś znajdzie pęknięte jajko wtedy przegrywa, jeśli znajdzie całe to je dostaje. W porze lunchu i rodzinnych pikników, które wszędzie się odbywają pieczone są jagnięta na rożnie oraz spożywa się duże ilości wina.

Cypryjczycy pieką jagnię na rożnie w Wielkanoc (by ioannou1961)

Jak nie trudno zauważyć tradycje wielkanocne na Cyprze są nieco odmienne, niż te, do których przywykliśmy w Polsce. Warto jednak chociażby spróbować tradycyjnych cypryjskich wypieków oraz jagnięciny z rożna, aby poznać bardziej kulturalne zwyczaje mieszkańców tej przepięknej wyspy.